خوراک دام

هر موجود جاندار دارای ویژگی دریافت انرژی از محیط اطراف خود و تغییر و تبدیل و مصرف انرژی می باشد. چگونگی دریافت انرژی و مواد مغذی مورد نیازجهت مصرف انرژی و ادامه حیات موضوع علم تغذیه می باشد، علم تغذیه ترکیبی ازدانش بیوشیمی و فیزیولوژی درجهت بررسی ویژگی های مواد خوراکی و چگونگی استفاده از آنها توسط دستگاه گوارش موجود زنده می باشد.

تغذیه فرآیندی است که درطی آن سلول‌های بدن حیوان قابلیت استفاده از مواد شیمیایی مورد نیاز خود را جهت انجام مطلوب واکنش های متابولیکی و شیمیایی برای رشد، نگهداری (Maintenance)، کار و تولید دریافت می نماید. شناخت روابط بین مواد موجود در خوراک ها و نیاز سلول های موجود زنده قبل از استفاده عملی و خوراک دادن، ضروری می باشد. در آغاز بررسی علم تغذیه نیاز به شناخت کلیه این روابط از نظر بیوشیمی و فیزیولوژی داریم.

تغذیه مهمترین عامل موفقیت در دامپروی است. حیوان تنها در صورت تغذیه مناسب پتانسیل خود را نشان می‌دهد. تغذیه خوب به معنای غذا دادن نیست نیست. حیواناتی که به خوبی، در اندازه کافی و به شیوه درست تغذیه می‌شوند پتانسیل تولید خود را به خوبی نشان می‌دهند.

از سمت مقابل تغذیه دام با مواد بیهوده و غیر اقتصادی می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی در آن‌ها شود. این امر به مهارت، دانش و تمرین زیادی نیاز دارد تا بتواند خوراک بهینه حیوانات را تهیه کند. اولین قدم، درک خوبی از انواع مختلف غذاهایی است دام می‌تواند از آن‌ها مصرف کند. مرحله دوم نیز آشنایی فرد و یادگیری چگونگی ترکیب غذاهای مختلف با هم برای تشکیل جیره‌های غذایی متعادل برای حیوانات است.

چه مواد غذایی باید در خوراک دام باشد؟

اینکه چه نوع مواد مغذی در خوراک دام به کار برده شود، بسیار مهم است. به طور کلی خوراک دام از سه جنبه‌ی کربوهیدرات، پروتئین و چربی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

کربوهیدرات

کربوهیدرات‌ها از قندها و نشاسته‌ها و فیبر تشکیل شده اند که قند و نشاسته انرژی و گرما را تامین می‌کنند. در صورت عدم استفاده بلافاصله آن‌ها به عنوان چربی ذخیره می‌شوند. فیبر ماده‌ای با ارزش غذایی کمی است. این در حالی است که نقش مهمی در سالم نگه داشتن دستگاه گوارش دارد. افیبر فرایند هضم را تحریک کرده و به جذب مواد غذایی کمک می‌کند.

پروتئین

پروتئین‌ها حاوی کربن، هیدروژن و اکسیژن هستند. علاوه بر این، آن‌ها حاوی نیتروژن نیز می‌باشند. پروتئین‌ها برای حفظ بدن و رشد و ترمیم بافت‌ها به کار می‌روند. پروتئین‌ها همچنین گرما و انرژی را تأمین می‌کنند. پروتئین برای حیوانات جوان و در حال رشد و همچنین برای حیواناتی که شیرده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

چربی‌ها

چربی‌ها نیز مانند پروتئین حاوی کربن، هیدروژن و اکسیژن هستند با این تفاوت که نیتروژن ندارند. چربی‌ها بافت چربی را تجدید می‌کنند و گرما و انرژی را تامین می‌کنند. ارزش انرژی چربی‌ها دو و نیم برابر بیشتر از کربوهیدرات ها است.

گروه‌های مختلف تغذیه و خوراک دام

یک دامپرور موفق ابتدا باید برای تغذیه مناسب دام‌هایش، شناخت خوبی از انواع غذاها و خوراکی‌های دام داشته باشد.

علوفه

هر گونه خوراک گیاهی و پرحجم که ارزش غذایی داشته باشد و خوش خوراک هم باشد به اصطلاح علوفه می‌گویند که شامل موارد زیر می‌باشند.

یونجه: این علوفه ارزش غذایی زیادی دارد. یونجه به عنوان یک غذای عالی در تغذیه دام به خصوص برای گاو شیری استفاده می‌شود. پروتئین و کلسیم بالای این علوفه نشانه مرغوب بودن آن است. در جیره غذایی گاو شیری، بین دو تا چهار کیلوگرم یونجه در روز کافی و مناسب است.

شبدر: گیاهی چند ساله و معمولا بلندتر از یونجه است. ارزش غذایی شبدر شبیه به یونجه است. فقط پروتئین خام آن اندکی کمتر از یونجه می‌باشد.

یولاف: علفی است چند ساله و پایا است. ساقه‌های این علف بد خوراک است و غالبا دام‌ها از آن تغذیه نمی‌کنند. بر اساس ماده خشک، حاوی 7 تا 13 درصد پروتئین خام است.

کنسانتره

کنستانتره‌های نوع دیگری از خوراک دام هستند. از نظر ساختاری، تمام خوراک‌هایی که مواد مغذی (پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها) را یکجا تامین می‌کنند درصورتی که محتوای فیبر خام آن‌ها از 18٪ تجاوز نکند، به عنوان کنسانتره طبقه‌بندی می‌شوند. در تجارت تغذیه دام، از کلمه کنسانتره برای نشان دادن مکمل‌های آماده دام استفاده می‌شود.

خوراک پایه

خوراک‌های پایه منبع غنی انرژی به ویژه به خاطر داشتن نشاسته و قند هستند. آن‌ها شامل کل گروه غلات (مثل گندم، ذرت و جو) و فرآورده‌های ثانویه این گروه هستند. خوراکی‌های پایه دارای پروتئین بالاتری هستند که حداقل 16٪ و حداکثر 18٪ فیبر دارند. تفاوت اصلی بین خوراک پایه و سایر مواد خوراکی در این است که خوراک پایه محتوای انرژی قابل هضم بالایی دارند. خوراک پایه 60 – 90٪ از کل جیره دارم را تشکیل می‌دهد.

مکمل‌ها

خوراک‌های این نوع منابع سرشار پروتئین، مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند. یک مکمل پروتئین مخلوط، ترکیبی از خوراک‌هایی است که 30٪ یا بیشتر از پروتئین را در خود جای می‌دهند.