عوامل مؤثر در رشد بهینه گیاهان زراعی

رشد و نمو گیاهان به عوامل درونی (ژنتیکی) و عوامل بیرونی (محیطی) بستگی دارد . علاوه بر این، کیفیت و عملکرد محصولات گیاهی نیز نتیجه عوامل درونی و بیرونی مؤثر بر رشد گیاهان است. بر این اساس لازم است که هر پرورش دهنده گیاه یا هر تولید کننده محصولات گیاهی، این عوامل را به خوبی بشناسد.

نوع گیاه، شکل گیاه، اندازه و شکل برگها، نحوه قرار گرفتن برگها در روی گیاه، رنگ برگها، تعدادی از عوامل درونی یا ژنتیکی مؤثر بر سرعت و کیفیت رشد گیاهان میباشند. آب، اکسیژن، کربن دی اکسید، نور، حرارت، خاک و عناصرغذایی، برخی از عوامل بیرونی یا محیطی مؤثر بر رشد و نمو گیاهان هستند. کمبود یا بیشبود هر
یک از این عوامل، رشد و نمو گیاه و در نتیجه عملکرد گیاهان را با مشکل روبه رو میسازد. در این فصل چگونگی تأثیر برخی از عوامل بیرونی مؤثر فتوسنتز بر رشد و نمو گیاهان، مورد بررسی قرار میگیرد.

آب

گیاهان نیز مانند سایر موجودات زنده، برای رشد نیاز به آب دارند. در محیط رشد گیاه، آب باید به مقدار کافی و با کیفیت مناسب وجود داشته باشد زیرا رشد گیاهان به شدت تحت تأثیر آب است. چنانچه هر کدام از عوامل کمیت و کیفیت آب دچار نقص یا مشکل باشد بر رشد گیاهان مؤثر خواهد بود. لازم به ذکر است که حساسیت
گیاهان نسبت به این دو عامل متفاوت بوده و به عواملی مانند مرحله رشدی گیاه و سایر عوامل بستگی دارد.

نور

گیاهان بدلیل داشتن سبزینه کلروفیل می توانند انرژی خورشیدی را جذب کرده و با کمک آب و کربن دی اکسید طی فرایندی غذاسازی نمایند. بخشی از غذای ساخته شده صرف فعالیت رشد و نمو گیاه میگردد و بخش دیگر آن در اندامهای گیاهی ذخیره میشود.

انسان مقداری از این اندوخته را به عنوان محصول برداشت کرده و مورد استفاده قرار میدهد. شدت نور کم و زیاد برای رشد مناسب نیست.

اکسیژن

21 درصد حجم هوا را اکسیژن تشکیل داده است و گیاهان اکسیژن مورد نیاز خود را از هوا به دست می آوردند. وجود اکسیژن برای تنفس گیاه ضروری است. تنفس ریشه گیاه با کم شدن اکسیژن خاک مختل می شود. در نتیجه ضمن اختلال در رشد و نمو گیاه، عملکرد و کیفیت محصول نیز کاهش می یابد.

کربن دی اکسید

ساخته شدن اندم ها و تولید محصول گیاهان سبز با گرفتن CO2 هوا به وسیله اندام های سبز گیاهان و جذب آب بوسیله ریشه ، انجام می شود. در اثر این فرایند که فتوسنتز نامیده می شود، ساخته شدن مواد قندی در مقابل نور خورشید در برگ ها و سایر اندام های دارای سبزینه انجام می گیرد.

خاک

خاک محل استقرار محیط طبیعی رشد گیاهان است. همچنین جایگاهی است که آب و مواد غذایی مورد نیاز گیاه و هوای لازم برای تنفس ریشه را تامین می کند. از این رو عامل بسیار مهمی در رشد و نمو گیاهان تلقی می شود.

عناصر غذایی ضروری رشد گیاهان

از میان عناصر شیمیایی موجود در طبیعت تعدادی برای رشد گیاهان لازم میباشد و گیاهان بدون آنها نمیتوانند رشد کنند که به آنها عناصر غذایی ضروری میگویند. مقدار عناصر غذایی برای همه گیاهان و در همه شرایط، یکسان نیست. در اغلب خاکهای زراعی، مقدار عناصر غذایی کمتر از نیاز گیاهان بوده و یا اینکه به شکل غیر قابل جذب در خاک وجود دارد. بنابراین برای بدست آوردن محصول مناسب، لازم است که عناصر غذایی مورد نیاز هر گیاه را فراهم کرد. افزون بر عملکرد محصول، کیفیت محصول نیز به فراهم بودن عناصر غذایی به مقدار کافی، بستگی دارد. کمبود یا بیشبود عناصر غذایی در خاک و اندامهای گیاه، اختلالاتی را در گیاه بوجود میآورد که روی رشد و. نمو گیاه و در نهایت روی کمّیت و کیفیت محصول تأثیر نامطلوبی خواهد گذاشت

کودها و نقش آنها در تقویت گیاهان زراعی

به طور کلی به هر مادهای که بتواند یک یا چند عنصر غذایی مورد نیاز گیاه را تأمین نماید، کود گفته میشود. کود علاوه بر اینکه رشد و نمو مناسب گیاهان را ممکن میسازد، روی عوامل تولید محصول، مانند: مقدار عملکرد، کیفیت محصول، مقاومت گیاهان نسبت به آفات و بیماریها، تحمل گیاهان به شرایط نامساعد محیطی (گرما، سرما، شوری و خشکی) نیز مؤثر است.