کرم خراط بلای جان درختان گردو

کرم خراط یا همان پروانه پلنگی از مهم­ترین و مهلک­ترین آفات چوب­خوار درختان میوه و درختان زینتی است. بروز خشکسالی­های متوالی در نیمه دوم دهه 70 باعث گسترش این آفت شد. این آفت میزبان­های زیادی دارد از جمله درختان سیب، به، گلابی و … که یکی از مهمترین آنها درخت گردو است. خسارت این آفت با نفوذ لاروهای نورسته در حد فاصل برگ و شاخه به سرشاخه­ های غیرخشبی شروع شده و با گذر زمان و افزایش سن لارو ضمن تغذیه و جا­به­جایی به شاخه­های اصلی و تنه درخت، بافت چوبی درخت تخریب و خسارات جبران ناپذیری به آن وارد می­کنند. تنها راه مدیریت این آفت آشنایی با مراحل مختلف رشد آن و استفاده همزمان از چند روش متفاوت در همان بازه زمانی می­باشد تا در نهایت برآیند این روش­ها موثر واقع شود.

کرم خراط چیست و چگونه با آن مقابله نماییم؟

شب پره ماده کرم خراط ( Zeuzera pyrina) حدود 400 الی 800 تخم می­گذارد که این تخم ها به صورت پراکنده، در دسته ­های کوچک یا بزرگ و به وسیله تخم­ریز مشخص آفت بر روی میزبان گذاشته می­شوند. پس از دوره کوتاهی این تخم­ها تبدیل به لاروهای کوچک می­شوند. این لاروها برای طی کردن مراحل رشد خود ابتدا شاخه ­های جوان درخت میزبان و سپس شاخه­ های قطورتر آن را هدف قرار می­دهند. لاروها در آخرین مرحله از زندگی و قبل از شفیرگی به تنه اصلی درخت وارد شده و تا مرحله شفیرگی و خروج حشرات کامل در آنجا به سر می­برند.

کنترل آفت کرم خراط با توجه به تغییرات اقلیمی به وجود آمده

متاسفانه با تغییرات اقلیمی حادث شده و به دنبال آن طغیان آفات، تغییراتی در رفتار این افت به وجود آمده است. از آن جمله می­توان به بروز و افزایش حالت میوه­ خواری در درخت گردو، حمله به نهال­ های گردو در نهالستان­ها و تداوم تغذیه از شاخه ­های جوان و نازک تا اتمام دوران لاروی و تبدیل به شفیره، اشاره نمود.

با مساعدت هوا در بهار، تغذیه لاروها شدت می­یابد. از اواسط بهار است که لاروها کم کم به شفیره تبدیل شده و حدود 2 هفته بعد شب پره­ها به تدریج ظاهر می­شوند. شب پره­های ماده در شب اول یا دوم بعد از خروج، جفتگیری و بلافاصله تخم­ریزی می­کنند. لاروهای منتج از جفتگیری و تخم­ریزی این شب پره­ها، پس از نفوذ به درون بافت میزبان، دو زمستان را سپری کرده و از اواخر اردیبهشت دو سال بعد، در طبیعت ظاهر می­شوند. بر این اساس این نسل حدود 21 ماه به طول می انجامد. در مناطق سردسیر و مرتفع، یک نسل آفت در دو سال سپری می­­­­گردد.

انجام کلیه تمهیدات موثر روی مراحل مختلف زندگی آفت، منجر به کنترل آن خواهد شد. بر این اساس از آنجا که هر روش معمول یک مرحله از زندگی آفت را تحت تاثیر قرار می­دهد، انجام کامل و متوالی آنها می­تواند در نهایت به کنترل آفت بی انجامد. موارد کنترلی این آفت نیز همچون دیگر آفات، به دلیل قدرت جابجایی حشرات کامل آنها، لازم است به صورت فراگیر و کامل توسط همه باغداران انجام شود. برای شروع عملیات کنترل آفت، نیاز به آگاهی از زمان ظهور حشرات کامل در طبیعت می­باشد. ساده ­ترین راه برای این کار، استفاده از تله­ های فرمون جنسی برای پیش آگاهی است. روش دیگر استفاده از درجه حرارت موثر می­باشد. آستانه پایین دمای رشد و نمو یا صفر رشدی برای کرم خراط 12 درجه سانتی­گراد محاسبه شده است. با این روش می­توان درصدهای ظهور شب پره ­ها در طول زمان را نیز مشخص کرد.

کنترل زراعی یکی از روش های مدیریت کاهش کرم خراط در باغ می باشد

شامل حذف سرشاخه ­های آلوده به لاروهای آفت می­باشد. این کار زمانی که میزان خسارت کم است نتیجه می­دهد. لازم است این کار با هدایت کارشناسان باغبانی انجام گیرد. زیرا خروج از تعادل رشدی بین تاج درخت و ریشه آن، می­تواند با ایجاد شاخه­ های فراوان که در طول فصل، غیر خشبی و سبز می­مانند، نفوذ لاروهای آفت را تسهیل کرده و حتی نتیجه عکس عاید شود. همچنین با اینکار، شاخه­ های بارده نیز از بین رفته و بسته به میزان هرس، درخت برای مدتی از حالت زایشی، خارج می­گردد.

همچنین می­توان از مفتول­ های مسی تجهیز شده به خمیر مسموم یا پنبه آغشته به سم استفاده نمود و آن را در دالان­های لاروی حرکت داد. به این طریق بخشی از لاروهای آفت حذف شده و به همین نسبت شاهد کاهش جمعیت نسل بعد و نتیجتا کاهش خسارات وارده در آینده خواهیم بود. خمیر سمی از پودر مل به همراه سم دیازینون 10-5 درصد یا دورسبان 20-15 درصد ساخته می­شود. همچنین می­توان داخل هر دالان یک قرص فستوکسین قرار داد و دهانه آن را با خمیر بالا مسدود کرد یا از خمیرهای آماده به نام­های آنتی تارلو یا زئوزران استفاده نمود. پیشنهاد می­شود کشاورزان محترم ضمن انجام کلیه روش­ های کنترلی، از ارقام مقاوم­تر نیز استفاده نمایند.

مورد دیگر آبیاری دقیق و کنترل تغذیه صحیح درختان می­باشد. اگر درختان تحت تنش خشکی قرار بگیرند یا به شکل نامنظم آبیاری شوند، ضعیف شده و نسبت به این آفت حساس­تر می­شوند. خاک­ های سبک یا دارای ph بالا (آهکی) ممکن است باعث کمبود عناصر در درختان شوند. حشرات چوب­خوار درختانی را که ضعیف شده­اند بیشتر مورد حمله قرار می­دهند. به همین دلیل باید هرساله به تغذیه درختان توجه شود و کودهای لازم در اختیار درخت قرار گیرد.

استفاده از روش بیولوژیک جهت از بین بردن کرم خراط

کرم خراط نیز در طول دوره زندگی طولانی خود مورد حمله دشمنان طبیعی مختلفی قرار می­گیرد. تخم­های آفت مورد تغذیه مورچه ­ها قرار می­گیرند. لاروهای سن پایین آفت توسط برخی شکارچی­ ها از جمله سن شکاری Wolff niger Orius  مورد تغذیه قرار می­گیرند. همچنین فعالیت پرندگانی مانند دارکوب در تغذیه از لاروهای سن بالای آفت درون چوب درختان میزبان نیز از اهمیت زیادی برخوردار است.

کنترل فیزیکی روشی جهت مقابله با آفت کرم خراط

این روش بر اساس رفتار حشرات کامل و جلب آنها به تله نوری استوار است. برای این کار در مناطق آلوده باغ، تله را کار می­گذارند. در صورت نبود برق می­توان از لامپ ­های قابل شارژ در آنها و یا تله ­هایی که با استفاده از نور خورشید شارژ می­شوند استفاده کرد. اینکار هنگام عصر و یک و نیم تا دو ساعت قبل از غروب آفتاب و در مجموع به مدت سه تا چهار ساعت تله را روشن می­کنند و به این ترتیب با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی بهم خورده و آلودگی کاهش می­یابد. در عمل بیش از 90 درصد پروانه­ های شکار شده توسط تله­ های نوری، جنس نر می­باشند. حشرات به دام افتاده در تله با توجه به شکل خاص آن و وجود تیغه ­های موجود در آن، در اثر برخورد با تیغه ­ها، به درون قیف افتاده و در نهایت به درون بطری شیشه ­ای تعبیه شده در انتهای قیف، سقوط می­کنند. معمولا درون بطری مذکور از سیانور یا دیگر حشره­کش­ ها استفاده می­شود. تله ­های نوری در مکان­ هایی که نورهای رقیب وجود دارند مانند مناطق مسکونی یا ویلاها و پارک­ ها، فاقد کارایی لازم است. در صورت استفاده از لامپ­ های شارژ شونده، برای انجام حداکثر شکار حشرات نر لازم است از نوعی از لامپ­ ها که نور را به اطراف منتشر می­کنند استفاده شود.

استفاده از فرمون جنسی در حذف کرم خراط از درختان گردو

یکی از روش­های کاربردی در کنترل آفات استفاده از فرمون جنسی است که خود به سه روش شکار انبوه، اخلال در جفتگیری و جلب کردن و کشتن انجام می­شود. استفاده از این روش ­ها در مناطق ایزوله از نظر میزبانان آلوده که فاصله نسبتا زیاد با دیگر قطعات داشته باشند و یا موانع طبیعی مرتفع آن را از بقیه مناطق آلوده جدا کند، امکان­پذیر است. در صورت عدم رعایت این نکته مهم، به دلیل جلب حشرات نر قطعات مجاور، نسبت جنسی طبیعی بهم خورده و احتمال برخورد حشرات نر و ماده در قطعات تیمار شده، افزایش می­یابد. لذا در این قبیل موارد انجام این کار نتیجه عکس داده و میزان آلودگی از آلودگی طبیعی نیز بیشتر خواهد شد. از میان این روش ­ها تاکنون در کشور ما دو روش شکار انبوه و اخلال در جفتگیری جهت کنترل کرم خراط به شرح زیر مورد استفاده قرار گرفته است.

روش شکار انبوه و نابودی کرم خراط در باغ های گردو

این روش بر اساس برهم زدن نسبت جنسی آفت و به صورت شکار جنس نر آن انجام می­شود. از نظر تئوری، این روش در مورد حشراتی که حشره نر یک بار در عمر خود جفتگیری می­­­­­­­­­­­­­­­کند کاربرد بیشتری دارد. اما در خصوص کرم خراط با توجه به جمیع جهات و نیاز به استفاده از تمامی راه ­های ممکن جهت کنترل آن، این روش نیز مورد بررسی قرار گرفته و اثر بخشی آن به اثبات رسیده است. بر اساس تحقیقات انجام شده برای این کار می­توان از 9-6 عدد تله لوله ­ای (پولیکا نمره 10 به طول 25 سانتیمتر (در باغ­های سیب و 16-12 عدد تله دلتا یا ذوزنقه­ ای در باغات گردو استفاده کرد. از این روش می­توان برای کنترل آفت در مناطق با آلودگی کم یا تلفیق آن با دیگر روش­ها جهت کنترل آفت در مناطق با آلودگی شدید استفاده کرد.

روش تخصصیه اخلال در جفتگیری

اساس این روش اشباع­ سازی محیط از فرمون جنسی حشره ماده باکره و در نتیجه، عدم امکان جفت­یابی توسط حشره نر است. با توجه به وزن حجمی مولکول های تشکیل دهنده فرمون، این روش در مناطق هموار با آلودگی کم تا متوسط، کارایی دارد. بنابراین کاربرد آن در مناطق با آلودگی شدید یا مناطق دارای پستی و بلندی، توصیه نمی­شود. محمل­ های “Dispensers” مورد استفاده در این روش جهت نصب مستقیم بر روی شاخه درخت تهیه شده و نیاز به تله یا دیگر لوازم مکمل ندارند.

و اما در آخر میتوان نتیجه گرفت

به دلیل خروج تدریجی حشرات کامل آفت از سویی و زندگی مخفی لاروهای آن درون چوب سخت و همچنین طولانی بودن زمان خروج حشرات کامل و در نتیجه همزمانی بروز خسارت با برداشت محصولات مختلف میزبان، بسیاری از میزبان­های مثمر بخصوص ارقام مختلف سیب­های زودرس و گردو، لازم است مدیریت کنترل تلفیقی جهت کاهش خسارت آن به کار گرفته شود. از آنجا که هر کدام از روش ­ها یکی از مراحل زندگی آفت را تحت تاثیرخود قرار می دهد، بنابراین لازم است ابتدا جهت کنترل آفت از همه روش ­های غیرشیمیایی استفاده شود. آنچه مسلم است با توجه به ارزش محصولات مورد حمله، کاربرد روش ­های مورد نظر از لحاظ اقتصادی نیز مورد تایید قرار گرفته است. از سویی کنترل شیمیایی اختصاصی جهت کنترل آفت تنها در یک برهه زمانی خاص و فقط روی گردو توصیه می­شود.