صفر تا صد کشت و پرورش بادمجان

بادمجان - سناپالیز

بادمجان از جمله صیفی­جات محبوبی است که کاشت آن در باغچه و گلدان بسیار راحت است. نیاز بادمجان به نور فراوان و دوره گرمای طولانی باعث شده است که کشور ما به یک جغرافیای بسیار مناسب برای پرورش این گیاه تبدیل شود. به همین دلیل است که ایران همیشه یکی از تولیدکنندگان اصلی این محصول بوده است. در این مقاله چگونگی کاشت، داشت و برداشت این محصول دوست داشتنی را به صورت ساده و خلاصه با هم بررسی می کنیم.

اصل و قدمت گیاه بادمجان

بادمجان که برخی آن را بادنجان نیز می‌نامند با نام علمی (Solanum melongena) یک گیاه پهن برگ از خانواده سیب زمینی است که به صورت خودرو در خاستگاهش آسیای جنوبی میروید. نام آن، از نوعی گیاه اروپایی در قرن هجدهم، که بسیار شبیه تخم­‌های غاز یا مرغ است، گرفته شده است. واژه بادمجان معرب واژه پاتنگان و پاتمگان است که در فارسی آن را کهپرک نیز می نامند. این گیاه از زمان­های بسیار قدیم به طور گسترده در هند کشت میشده و در فرهنگ غذایی آنها نیز قدمت طولانی دارد و سپس از آنجا به نقاط دیگر جهان راه یافته است. مقصد بعدی این صیفی­جات دوست داشتنی چین بود. چین از قرن نهم هجری شروع به کشت و زرع بادمجان کرد. تجار انگلیسی این گیاه را در قرن هفدهم میلادی از گینه منتقل و در انگلستان کشت کردند و آن را به نام کدوی گینه ای نامیدند. اولین نوشته مکتوب در مورد فواید بادمجان، در متون طب آیورودا (یک روش درمانی قدیمی هندی)، حدود ۱۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، آورده شده است.

بادمجان - سناپالیز

خصوصیات گیاه بادمجان

با توجه به پیشینه وراثتی استوایی و نیمه استوایی بادمجان، رشد آن در دمای بین 20 تا 30 درجه سانتی­گراد بسیار موفق­تر و سریع­تر بوده و هوای سرد رشد آن را محدود می­کند. ارتفاع گیاه آن بین 0.5 تا 1.5 متر بوده  و ریشه آن سطحی، منشعب و قوی است. ساقه گیاه سبز رنگ و دارای شاخه های فرعی، برگ ها ساده، کنگره­‌دار، کرکی و به رنگ سبز روشن به طول 10 تا 18 سانتی متر و گل ها به صورت منفرد و یا در خوشه های دو یا چندتایی و به رنگ بنفش می باشند.

انواع بادمجان

وقتی می­گوییم بادمجان، ممکن است میوه­ای به رنگ بنفش تیره و ملایم که یک کلاهک سبز روی آن قرار دارد، به ذهن شما برسد. بدون تردید، این نوع بادمجان، رایج­ترین نوع بادمجان­ است که در ایالات متحده یافت می­شود و در کل جهان نیز گسترده است. بادمجان ها گاهی اوقات بزرگ یا کوچک، قلمی یا دلمه ای، شیرین و تلخ، سبز رنگ و یا سفید رنگ هستند. بسیاری از آن­ ها دارای نوارهای رنگی هستند. اما در عین وجود ارقام مختلف، طیف گسترده ­ای از طعم بادمجان وجود ندارد.

بادمجان سیاه به دو صورت قلمی و دلمه ای در کشور به وفور یافت می شود و بیشتر در پخت و پز مورد استفاده قرار می گیرد. روش تکثیر و کاشت آن به صورت بذر یا نشا است. این گیاه دارای میوه گوشتی و سفید است و ارتفاع آن در نوع قلمی، بیش از دونیم برابر قطر میوه است و در نوع دلمه ای ارتفاع تقریبا برابر با قطر میوه است.

این نوع خود نیز دارای دو نوع است. در نوع اول که معمولی است میوه و طول این نوع بادمجان تقریبا دو برابر قطر میوه می‌ باشد. در نوع دوم بادمجان آمریکایی قطر میوه خیلی زیاد و تقریبا با طول میوه برابری می‌کند و نوعی همسانی بین آنها وجود دارد. در هر دو نوع بادمجان آمریکایی بوته گیاه، کوتاه و پر شاخ و برگ می باشد.

کشور مصر را می توان به عنوان منشا و خواستگاه بادمجان سفید دانست. بادمجان سفید پیشتر به عنوان یک گیاه زینتی مورد توجه قرار می­گرفت اما با توجه به خواص دارویی این گیاه و طعم شیرین­ش و دارا بودن دو نوع قلمی و دلمه ای، پس از مدتی به عنوان یک محصول صیفی در پخت و پز نیز استفاده شد. بادمجان سفید طعم و مزه ای متفاوت نسبت به بادمجان سیاه دارد و به مراتب طعمی بهتر از بادمجان سیاه قلمی دارد.

همانطورکه از اسم این نوع بادمجان پیداست به رنگ سبز بوده و در دو نوع قلمی و دلمه ای کاشت می شود به دلیل این که پوست این میوه بسیار نازک است در هنگام مصرف به خصوص در صنایع کنسرو سازی آن را با پوست استفاده می­کنند. ناگفته نماند یک نوع دیگر از بادمجان سبز وجود دارد که به آبلونگ لائوسی معروف بوده و شباهت زیادی به طالبی دارد.

بادمجان قرمز به رنگ قرمز بوده و نوع دلمه ای آن را به سه دسته بادمجان گوجه فرنگی، بادمجان گیلاس و بادمجان قرمز ترکی تقسیم بندی می­کنند. این نوع هم در دو نوع دلمه ای و قلمه ای وجود داشته و به روش سایر بادمجان ها مورد کشت قرار می گیرد و برای رشد مطلوب نیازمند آفتاب کامل می باشد.

این نوع بادمجان به عنوان یکی از انواع پرخاصیت بادمجان شناخته می شود و از ظاهری زیبا و راه راه برخوردار است. میوه دهی این نوع از بادمجان معمولا 90 روز طول می کشد و طعمی شیرین و ترد دارد.

بادمجان زرد پوستی نازک داشته و شباهت زیادی به موز دارد. این بادمجان که بومی مناطق آفریقایی است دارای دو نوع قلمی و دلمه ای می باشد و در اوایل رشد رنگش سبز بوده و به تدریج به رنگ زرد تغییر رنگ می دهد. البته رنگ سبز آن نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بادمجان زرد به بادمجان زرد تایلندی نیز معروف می باشد.

در دنیا بادمجانی بزرگ­تر و پرچرب­تر از بادمجان آمریکایی شناخته نشده است. این بادمجان بزرگ بوده و بافت آن گوشتی است و برای خرد کردن مناسب می­باشد. همچنین، اندازه آن برای کباب کردن نیز مناسب است.

این بادمجان به رنگ بنفش تیره و کمی کوچک تر و نازک­تر از بادمجان گلوب بوده و طعم آن شیرین­ تر است. این نوع بادمجان تنها در ایتالیا وجود ندارد، بلکه در اغلب مناطق ایالات متحده آمریکا نیز وجود دارد و در دستورالعمل­‌های غذای ایتالیایی، مانند بادمجان پارمسان، استفاده می­شوند.

این بادمجان­ها کوچک­تر و لاغرتر از سایر بادمجان­ها بوده و تنها در غذاهای ژاپنی و در برخی موارد به همراه بادمجان چینی استفاده می­شوند. رنگ این بادمجان­ها در محدوده رنگ بنفش بوده، شامل بنفش تیره و نسبتا تیره، و شکل نازک آنها باعث شده است که برای سرخ کردن و برش مناسب باشند.

بادمجان دراز پینگ تونگ با رنگ بنفش تیره، گوشتی شیرین و لطیف دارد. این نوع بادمجان، بومیِ تایوان و در سراسر آسیا بسیار محبوب است. اگر می خواهید از طعم و بافت آن بیشترین لذت را ببرید، پیشنهاد می‌کنیم آن را کباب کرده و با کمی روغن زیتون و نمک سرو کنید. بادمجان پینگ تونگ، ویژگی‌های منحصر به فرد فراوانی دارد از جمله آنکه نیازی نیست پوست آن را بگیرید، طعم آن تلخ نیست، در همه مناطق ایالات متحده به خوبی کشت و پرورش می‌یابد و با رسیدن آن، رنگ‌اش تیره تر می شود. استفاده از این نوع بادمجان، در غذای سرخ کردنی بسیار محبوب است. طول آن تقریبا به ۱۱ اینچ می رسد، بسیار نازک است و برای پخت انواع مختلف غذاها، مناسب است.

نشانه های روی این بادمجان بسیار زیبا هستند، اما هنگام پخته شدن از بین می روند. انتخاب این نوع بادمجان در بازار بسیار سخت است، زیرا بسیار شبیه به هم هستند. آنها طعم ضعیفی دارند و تا حدودی نسبت به بادمجان های بنفش تلخ تر هستند.

این بادمجان جذاب و چاق بوده و در غذاهای هند رایج می باشد. این بادمجان برای خرد کردن و پختن بسیار مناسب هستند و به دلیل داشتن ویژگی های منحصر به فرد در تهیه سس ها و دیپ ها و رایتا کلاسیک استفاده می شود.

این نوع بادمجان رگه هایی ظریف و جذاب راه راه دارد و در اندازه های کوچک یا بزرگ صرف می‌شوند. دانه های آن کوچک و پوست‌شان بسیار نازک است؛ بنابراین حتی نیازی به پوست گرفتن آنها نیست. این نوع بادمجان، در انواع خورشت و یا به صورت پخته یا کبابی بسیار پرکاربرد و خوشمزه هستند و انواع مختلف آن، شامل بادمجان باران بنفش (Purple Rain)، Fairytale و Shooting Stars می‌شود. بادمجان گرافیتی سریع پخته می شود و در ترکیب با گوشت های کبابی و پنیرهایی مانند موزارلا و فتا، طعمی بی نظیر و بسیار خوشمزه به غذا خواهد بخشید.

این بادمجان ها کوچک و به رنگ ارغوانی و سفید بوده و نسبت به سایر انواع بادمجان ها اندکی کوچکتر هستند. در هنگام استفاده از آنها بایستی بذرها حذف شوند. قبل از پخت و پز آن­ها بایستی اسانس تلخ آن حذف شده و هنگام پخت مقادیر زیادی ادویه ­جات استفاده شود تا طعم آن ایده­ آل گردد.

بادمجان تانگو، نوعی بادمجان به رنگ سفید، به شکل گلابی یا تخم مرغ است. این بادمجان ها را باید پوست بگیرید، زیرا پوست ضخیمی دارند، اما بافت‌شان خامه­ای تر از بادمجان‌های بنفش معمولی است. وقتی این بادمجان به زمان برداشت نزدیک می شود، به رنگ زرد درآمده و طعم‌اش قوی تر و بافت‌اش سفت تر می‌شود.

بین بادمجان سفید و رنگ های دیگر، تفاوت خاصی از نظر عطر و طعم وجود ندارد. اما عطر و طعم آنها ملایم بوده و کمتر از سایر بادمجان­ها است.

این بادمجان ها، بسیار تلخ و ریز، و بیشتر اوقات، زردرنگ هستند و به صورت خرد شده و در ترکیب با انواع سس ها و غذاها، همراه با ماهی، گوشت و سبزیجات خرد شده، بی‌نظیر هستند. این بادمجان ها را به دلیل اندازه و سایز کوچکشان، می‌توان به راحتی در باغچه های کوچک، کاشت و پرورش داد و به همین دلیل، از محبوبیت خاصی در سراسر آفریقای غربی برخوردارند. بادمجان آفریقایی بیشتر در آفریقای غربی و مرکزی رشد و پرورش می‌یابد و ذخیره کردن و حمل و نقل آن بسیار راحت و آسان است. این بادمجان مغذی، با کالری بسیار کم و مقادیر زیاد ویتامین C، بتاکاروتن و مواد مفید دیگر، بسیار محبوب و پرکاربرد است.

این بادمجان میوه‌ای، نژاد چینی دارد و اندازه‌اش کوچک تا متوسط، به رنگ بنفش کم‌رنگ، با طرح‌ها و رگه های ظریف بنفش پررنگ است. هنگامی که این بادمجان به اندازه ی یک توپ تنیس رسید، بدین معنی است که به اندازه کافی رسیده و آماده خوردن است. از آنجایی که پوست این بادمجان بسیار نرم و لطیف است، معمولا نیازی به کندن آن نیست. بادمجان چینی بسیار متنوع است و می توان از آن در ده ها دستور پخت غذایی استفاده کرد و لذت برد.

خاک مطلوب کشت بادمجان

بادمجان را در هر خاکی می‌توان کاشت. ولی بهترین زمین برای کاشت این گیاه زمین های دارای شن و رس با PH بالاتر از ۵/۶ (بین ۵/۵ تا ۸/۶) می‌باشد. تنها دو عامل در انتخاب زمین در زراعت بادمجان مهم است یکی نمدار بودن خاک یا قدرت نگاهداری رطوبت است و دیگری حاصلخیزی زیاد آن .بادمجان برای رشد مناسب و حصول حداکثر محصول احتیاج به حاصلخیزی خاک و تغذیه کافی دارد. زمین تحت زرع بادمجان باید دائم نم­دار و مرطوب باشد. بهترین خاک برای بادمجان خاک شنی لومی است. همچنین خاک آن باید عمیق، حاصلخیز و زهکشی خوبی داشته باشد.

کودهای مورد نیاز در کشت بادمجان

 به دلیل اینکه بادمجان از جمله سبزی هایی است که مواد غذایی زیادی از زمین جذب می کند ، استفاده از کودهای دامی به میزان ۳۰ تا ۴۰ تن در هکتار توصیه می شود. چنانچه زمین شنی و یا ضعیف باشد باید به میزان ۴۰ تا ۵۰ تن و حتی ۷۰ تن در هکتار کود دامی به زمین داد. چنانچه کود دامی در دسترس نباشد و یا استعمال آن از نظر قیمت مقرون به صرفه نباشد، می توان برای تقویت خاک به کاشت گیاهان خانواده بقولات به عنوان کود سبز در سال قبل از کاشت اقدام نمود و استفاده از کودهای کامل ازت، فسفر و پتاسیم را در برنامه کودی زمین قرار داد. در این حالت باید از کود شیمیایی به مقدار ۵۰ تا ۷۵ کیلو ازت و ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلو فسفر و به همین اندازه پتاس برای تقویت زمین استفاده کرد. این مقدار کود شیمیایی همراه با کود سبز برای حفظ مواد آلی زمین بهترین نتیجه را می‌دهد. در آمریکا کودهای شیمیایی کامل را تا میزان ۸۰۰ تا ۱۱۰۰ کیلوگرم در هکتار قبل از آماده نمودن خاک در زمین پخش می کنند. از طرفی چون این گیاه زمین را برای مدت طولانی اشغال می کند و محصول می دهد لذا مصرف کودهای ازته به صورت سرک ۲ تا ۳ نوبت برای آن توصیه می گردد. میزان مصرف کود ازته سرک در هر نوبت حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلوگرم در هکتار می باشد. اولین نوبت کود ازته سرک ۳ تا ۴ هفته بعد از کاشت است.

آموزش کشت بادمجان

بادمجان دارای بذرهای کوچک و به رنگ‌­های سفید یا زرد است که دارای یک دوره خواب هستند، لذا پس از کشت ممکن است تعداد زیادی از بذرها جوانه نزنند و یا جوانه‌های ایجاد شده نیز در ابتدا دارای رشد بسیار کندی باشند. ممکن است بین ۶ تا ۱۲ هفته طول بکشد تا بذور به‌ اندازه نشا مناسب برسند، از همین رو بهتر است که بذرها را در گلخانه و در خزانه کشت کنیم. توصیه می شود پس از برطرف شدن سرما نشاها را پس از مرحله چهاربرگی به زمین اصلی انتقال داده تا هم زودتر به محصول رسیده و هم از هزینه‌های واکاری یا تنک کردن کاسته شود. البته در زمان انتقال نشا به زمین اصلی باید مراقب شوک وارده به آن‌ها بود زیرا این گیاه بسیار حساس است.

در مناطق معتدله در فروردین و در مناطق گرمسیری در بهمن‌ماه می‌توان نسبت به کشت بذر در خزانه گرم یا شاسی اقدام نمود. درصورتی‌که قصد دارید به‌ طور مستقیم کشت بذر را در زمین اصلی انجام دهید باید تا مساعد شدن هوا منتظر بمانید. اگرچه بذرها قوه نامیه خود را ۶ تا ۷ سال حفظ می­‌کنند ولی بیشترین درصد جوانه ­زنی را بذرهای دوساله دارند.کشت بادمجان را به صورت خطی است و فاصله بوته‌ها بر اساس رقم و اندازه نهایی بوته­ ها متغیر است. ولی به ‌طور معمول فاصله ردیف‌های کشت را ۷۵ تا ۱۲۰ سانتیمتر و فاصله بین بوته‌ها را بر روی ردیف ۴۰ تا ۶۰ سانتیمتر در نظر می‌­گیرند.

هرس در کشت بادمجان

هرس شاخ و برگ در بادمجان به منظور تولید میوه هایی با رنگ شفاف تر وکیفیت بالاتر  انجام می­گردد. در هرس شاخه، برای هر بوته سه شاخه نگه داشته می شود، دو شاخه از اولین تقسیم از ساقه اصلی و یک شاخه  بعد از این تقسیم. تمامی شاخه های دیگر به صورت ادواری حذف می­گردند. در هرس برگ، به منظورگردش هوایی بهتر و همچنین نوررسانی بهتر، برگ­های پیرتر از قسمت­های پایین­ترگیاه حذف می گردند. در برخی مناطق بادمجان کاری ایران مثل ورامین، در اواخر فصل رشد یک نوع هرس به نام سرزنی صورت می گیرد. بدین صورت که نوک سرشاخه بوته ها زده می شود. این عمل باعث می­گردد که میوه‌­دهی در قسمت‌های تحتانی بیشتر گشته و بوته جوان­تر می­گردد.

آبیاری در کشت بادمجان

همانطور که گفته شد زمین بادمجان باید دائما مرطوب و نم دار باشد. آبیاری در زمان گلدهی و تشکیل میوه بسیار بحرانی است. کمبود آب در این دوره می تواند منجر به تشکیل شکوفه های انتهایی پوسیده و میوه بدشکل گردد. کاهش اندازه میوه و عملکرد نیز در اثر استرس رطوبتی پدید می آید. تنش رطوبتی در زمان رسیدگی میوه مهمترین عامل محیطی در تلخ شدن محصول می باشد . پژمردگی در اواخر صبح  علامت خوبی برای نیاز به آبیاری است. توصیه می شود آبیاری بادمجان در تابستان 3 تا 4 روز یکبار و در بهار و پائیز 6 تا 8 روز یکبار صورت پذیرد. بادمجان یک گیاه ریشه متوسط است که عمق ریشه آن درخاک های با زهکشی خوب حدودا 90 سانتی متر است. پس در هر آبیاری میبایستی خاک حداقل تا  عمق 45 سانتی متر خیس گردد. روش آبیاری بستگی به بافت خاک، تسطیح زمین و میزان آب موجود متفاوت است. عموما در کشت بادمجان از آبیاری نشتی (جوی و پشته ای) و سیستم های آبیاری قطره ای استفاده می­گردد. مالچ با پلاستیک سیاه میتواند یکنواختی رطوبتی بهتری را در بین دوره های آبیاری ایجاد کند. با توجه به  شرایط خشک و نیمه خشک اقلیم کشور، توصیه می­گردد که حتی الامکان کشت با مالچ پلاستیکی و  آبیاری قطره ای صورت پذیرد تا حداقل اتلاف رطوبت را داشته باشیم.

برداشت بادمجان

میوه بادمجان از زمانی که حدود یک سوم آن تشکیل شده است تا زمانی که اندازه نهایی خود را پیدا کند، قابل برداشت است. میوه مطلوب می بایستی سفت، براق، عاری از برش یا چروکیدگی و با اندازه مناسب و بازارپسند باشد. میوه کاملا رسیده را می توان تا مدت زمان نسبتا زیادی روی بوته نگه داشت بدون آنکه تغییر محسوسی در آن ایجاد گردد. ولیکن نگهداری بیش از حد آن باعث سفتی پوست، بذری شدن  و کاهش کیفیت میوه می گردد.

به علاوه نگه داری میوه ها روی بوته باعث می شود که تشکیل میوه های جدید به  مخاطره افتد. زمانی که به دلیل نگهداری میوه روی بوته، رنگ پوست شروع به کمرنگ شدن می کند، بذور تیره گردیده وگوشت میوه اسفنجی و تلخ می گردد. برداشت دستی ممکن است یک یا دو بار در هفته و توسط چاقوی تیز یا قیچی باغبانی صورت گیرد. بادمجان نبایستی دوره پس از برداشت طولانی داشته باشد و می بایست فورا به بازار عرضه گردد. بادمجان می تواند به مدت 7 تا 10 در روز دمای 7 تا 10 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 90 تا 95درصد نگهداری گردد. ثابت شده است که در دمای زیر 7 درجه سانتیگراد سرمازدگی باعث وارد شدن خسارت به بادمجان و بروز علائمی مانند چروکیدگی، برنزه شدن سطح و قهوه ای شدن بذور و گوشت بادمجان ها می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

چت با پشتیبانی واتساپ سناپالیز
پیام به پشتیبانی واتساپ